oude pentekeningen

Zolang als ik me kan herinneren, hingen in mijn ouderlijk huis deze twee pentekeningen aan de muur. Boven de piano. Ingelijst in witte versierde lijstjes.....
Het zijn pentekeningen van Jo Spier, die mijn moeder gekocht moet hebben, nog voor haar huwelijk.
Toen mijn ouders rond 2000 beiden overleden waren, heb ik ze gekregen. Ze zijn inmiddels ontzettend vergeeld. Ze hebben bij mij  nooit aan de muur gehangen, omdat ik altijd het plan had om ze opnieuw te laten inlijsten. Maar dat is er nooit van gekomen.....

Omdat ik niet weet of ze wel zuurvrij zijn ingelijst, heb ik ze vorige week uit hun lijsten gehaald. Maar wat nu? Hoe kunnen ze weer witter gemaakt worden? Ik ga hier de komende tijd meer info over zoeken. Nu ik wat meer van de tekenaar weet (zie hieronder) wil ik ze heel graag in ere herstellen en weer mooi inlijsten.

- Zierikzee -

Over Jo Spier is veel op internet te vinden. Hij was voor de oorlog een bekende tekenaar.
Jo Spier (Joseph Eduard Adolf Spier 1900 - 1978) werd geboren in Zutphen. Na zijn opleiding aan de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam en lessen in Parijs,  wordt hij in 1924 aangenomen als tekenaar bij De Telegraaf. Hij maakte voor de krant vaak schetsen bij reportages. En hij ontwikkelt zich steeds meer als cartoonist. Naast situatieschetsen en portretten maakt hij ook landschappen, stadsgezichten en reisschetsen.
Zijn werk was alom bekend.

Hij maakte ook carrière met reclame tekeningen, o.a. voor de KLM en na de oorlog voor De Bijenkorf. In 1939 maakte hij illustraties bij de jubileumuitgave van Hildebrands Camera Obscura.

Op het hoogtepunt van zijn roem breekt de Tweede Wereldoorlog uit. Als bekende Nederlander van Joodse afkomst werd hij door de Duitsers nauwgezet in de gaten gehouden. In 1940 werd De Telegraaf gedwongen hem als Joodse medewerker ontslaan.

Hij werd telkens voor enkele weken of maanden gevangen gezet. Een kans op lijfsbehoud deed zich voor toen hij door Mussert, de leider van de NSB, op een lijst van 'begunstigde Joden' werd geplaatst. Zo kwamen hij en zijn gezin in Theresienstadt terecht, waar deze groep te werk gesteld werd.

Zijn wederwaardigheden in de oorlog hebben een stempel op de rest van zijn leven gedrukt, op een andere manier dan dit van veel andere vervolgden kan worden gezegd. Het gezin Spier overleefde de oorlog in Theresienstadt, het 'modelkamp' voor joden in Tsjechië, waar Spier hoofd van de werkplaats voor kunstnijverheid werd. De kwade reuk van onder bescherming van de nazi's te hebben gestaan is Spier nooit meer helemaal kwijtgeraakt. Dit terwijl hij in het kamp een ellendige tijd heeft gehad, niemand heeft verraden en de Duitsers niet meer terwille is geweest dan nodig was voor zijn lijfsbehoud. Voorzichtig, bang, dat was hij wel - maar dat kun je iemand die samen met vrouw en kinderen in levensgevaar verkeert toch moeilijk kwalijk nemen.

Bron: NRC artikel over overzichtstentoonstelling in Zutphen in 1995

Na de oorlog biedt Elseviers Weekblad hem de gelegenheid om zijn tekeningen en cartoons in de stijl van De Telegraaf voor de oorlog, voort te zetten. In 1951 krijgt hij de kans om naar Amerika te emigreren, waar hij ook naam maakt met reclametekeningen en illustraties. En hij blijft in Elseviers Weekblad publiceren.
Na zijn dood in 1978 wordt een groot deel van zijn werk aan het Stedelijk Museum in zijn geboortestad Zutphen geschonken.

Jo Spier was het grote voorbeeld voor de tekenaar Peter van Straaten. Hun werk heeft veel overeenkomsten. In 2012 wordt er in het Persmuseum een tentoonstelling aan het werk van beide Nederlandse tekenboegbeelden gewijd.

Ook de oudste zoon van Jo Spier, Peter Spier, is een bekende tekenaar en kinderboekenschrijver geworden. Het toeval wil dat ik een boek van hem in de kast heb staan: Mensen, mensen, wat een mensen. Een prachtig boek over mensen in allerlei soorten en maten. Het boek is ook een beetje vergeeld. In het Engels heet het People.
Op de site van Amazon kun je een deel van het boek in het Engels online inzien. De moeite waard.

Info over Jo Spier:
Stedelijk Museum Zutphen
Biografisch Woordenboek van Nederland: 1880 - 2000
NRC artikel over overzichtstentoonstelling 1995
Villa Bouchina: biografie Jo Spier
Persmuseum: tentoonstelling Jo Spier - Peter van Straaten

Boek van Peter Spier op Amazon