tropenkolder

Dit zijn mijn grootouders van moeders kant, ergens in de jaren twintig in Padang, Nederlands-Indië. Het meisje links is mijn moeder. Ook mijn vader is in Nederlands-Indië geboren.
Nu het in Nederland zo heet is, viel het me op dat ik mijn ouders nooit heb horen klagen over de tropische warmte van hun beider geboorteland. Ze zeiden: het was een ander soort warmte.....

Maar toch werden er wel Europeanen in de tropen gek van de warmte. Tropenkolder heette dat. Maar na wat meer research ontdekte ik dat 'tropenkolder' wel wat meer inhield. Lees hieronder wat de  weledelgestelde dokter Hermans schreef over de oorzaken. En je krijgt meteen een blik in het koloniale leven van die tijd.

Het is even wat leeswerk door ouderwets Nederlands. Maar mocht je aanvechting krijgen om door het lint te gaan, dan volgen hier waardevolle adviezen.

Wat nu zijn de oorzaken van tropenkolder? Dokter Hermans wijst het klimaat en de hitte aan als grote boosdoeners. Hij schrijft: ‘Men zou den kalmen, nuchteren Hollander niet meer terugkennen en constateert met verbazing, welk een grooten invloed de warmte kan uitoefenen.

Van Loon noemt bovendien de ‘eenzaamheid van het rimboe-leven’, de ‘eentonigheid en eenvormigheid van de altijd groene, tropische natuur’, het klimaat, dat ‘geen of nauwelijks seizoenswisseling kent’, het ‘lange, uren durende, overmatige en overdadige licht, dat het hele jaar door op de mens inwerkt’ en het ‘langdradige leven’ als belangrijke factoren die een mens flink op de zenuwen kunnen werken.

Daarbij komt nog het gemis aan muziek, theater en familiebezoek, het gebrek aan orde en regelmaat tegenover de overvloed van allerlei ‘onbehoorlijks’, zoals asociale, alcohol drinkende kerels die zich laten meeslepen door de materialistische ‘carrière-struggle’ en uit verveling tot ziekelijke uitbarstingen komen, meestal afgereageerd op vrouwen en inlandse bedienden.

Als laatste, maar zeker niet onbelangrijkste oorzaak van tropenkolder noemt Van Loon de ‘mystiek van Indië’, de geheimzinnigheid van het Oosten, die ervoor zorgt dat bijna niemand zich ooit thuisvoelt in het verre tropenland. De nabijheid van griezelige of gevaarlijke dieren, de voor de westerling vreemde geluiden en gebeurtenissen, ‘stille kracht-verhalen’ en ‘steenworpgeschiedenissen’ zouden vooral bij gevoelige mensen leiden tot overspannenheid en zenuwziekte.


Hermans, E.H. (1925), Gezondheidsleer voor Nederlandsch-Indië. Een boek voor ieder die naar Indië gaat, of daar woont. Amsterdam: J.M. Meulenhoff

Latere toevoeging van mij: Ik denk eigenlijk, als ik de verschijnselen lees, dat de tropenkolder toesloeg bij mensen die een baan kregen in Indië en vers uit Nederland kwamen. En niet konden wennen aan de warmte en het Indische leven. En niet zozeer bij mensen die daar waren opgegroeid.

Als advies geeft hij om regelmatig vakantie te nemen en om de 4 a 5 jaar een Europees verlof. Bovendien:

Maak u niet de gewoonte van veel Hollanders in Indië eigen, om den geheelen dag uw gemoed te luchten in vloeken, schelden en verwenschingen, vergooi u niet op sexueel gebied, waardoor ge afgezien van den moreelen kater, die noodzakelijk het gevolg ervan zal zijn, kans hebt om met een gevaarlijke, zoogenaamde ‘geheime ziekte’ te worden besmet.

Iedere kolonist moet daarom in het bezit zijn van een op energieke arbeidskracht en levenslust gebaseerd optimisme; de uitdrukking ‘alles komt terecht in de Oost’, heeft dan ook een dieperen grond van waarheid en pessimisten behooren er zeker niet thuis. Indien alles wat gebeurt door een humoristisch getint lijstje wordt bekeken, ziet het er veel minder somber uit en bemerkt men weldra dat veel, wat in den aanvang onoverkomelijk leek, toch op zijn pootjes terecht komt.

Nog even volhouden, men praat in de weerberichten al over lagere temperaturen en REGEN!

Tropenkolder in de Indische letteren.